Seksueel grensoverschrijdend gedrag, wanneer is dat strafbaar?

Inleiding
Wanneer iemand met ongewenst seksueel contact te maken heeft, spreekt men van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Seksueel grensoverschrijdend gedrag kan verschillende vormen aannemen, maar niet elke seksueel grensoverschrijdende gedraging is strafbaar volgens de Nederlandse wet. In deze blog lees je welk gedrag strafbaar is op grond van de nieuwe Wet Seksuele Misdrijven, die per 1 juli 2024 in werking is getreden.

De belangrijkste wijziging die de nieuwe wet meebrengt is dat de strafrechtelijke bescherming van slachtoffers tegen seksuele misdrijven wordt uitgebreid. Dit betekent dat je als ‘pleger’ sneller strafbaar bent dan voorheen.

De hoofdlijnen van de nieuwe wet
De wet geeft een meer gedetailleerde omschrijving van wat dient te worden verstaan onder seksuele interactie. Kort gezegd moet het gaan om fysieke handelingen waarbij de ‘pleger’ seksuele handelingen uitvoert tegen de wil van het slachtoffer. Anders dan voorheen is een ‘pleger’ die op afstand controle uitoefent over seksuele handelingen van het slachtoffer nu ook strafbaar. Denk daarbij aan contact via de telefoon of computer. Dat brengt mee dat seksuele interactie voortaan ook betrekking heeft op een situatie waarbij dader en slachtoffer geen fysiek contact hebben maar wel seksuele handelingen uitvoeren die verband houden met hun onderlinge contact.

Uitgangspunt hierbij is dat strafbaar seksueel grensoverschrijdend gedrag zowel offline als online even strafwaardig is.

Seksueel misbruik van kinderen
De nieuwe wet maakt een onderscheid tussen seksueel misbruik van kinderen waarbij fysieke handelingen worden verricht en waarbij sprake is van voorbereidende handelingen, zoals grooming . Grooming is digitaal 'kinderlokken'. Deze gedragingen worden afzonderlijk strafbaar gesteld. Ook het seksueel benaderen  van kinderen wordt zelfstandig strafbaar gesteld.

Seksueel contact met kinderen onder de 16 jaar is altijd strafbaar, omdat kinderen onder de 16 jaar niet in staat worden geacht vrijwillig seksueel contact te hebben. Wel bestaat er een wettelijke uitzondering voor consensueel seksueel contact tussen leeftijdsgenoten vanaf 12 jaar. Contact met wederzijds goedvinden dus.

Kinderpornografie
De wetgeving rond kinderpornografie wordt aangepast naar het huidige digitale tijdperk en omvat nu moderne verschijningsvormen zoals live streaming. Er wordt ook een strafuitsluitingsgrond geïntroduceerd voor consensuele sexting tussen jongeren, terwijl de verspreiding van beeldmateriaal onder derden strafbaar blijft.

Seksuele intimidatie
De nieuwe wet introduceert een nieuwe strafbaarstelling voor seksuele intimidatie in het openbaar. Dit kunnen zowel fysieke gedragingen als (non)verbale uitingen van seksuele aard zijn die door de ander als vreesaanjagend, vernederend, kwetsend of onterend wordt ervaren. Dergelijke uitingen zijn strafbaar als objectief kan worden vastgesteld dat deze uitingen intimiderend van aard zijn. Factoren die in dit verband worden meegewogen zijn (onder meer) expliciete opmerkingen, gebaren, geluiden of aanrakingen. Deze strafbaarstelling is van toepassing op zowel de openbare ruimte als online, zoals sociale media.

Nieuwe delicten
Het wetsvoorstel breidt de strafrechtelijke bescherming van slachtoffers tegen aanranding en verkrachting uit, door deze delicten in drie vormen te classificeren: schuld, opzet en een gekwalificeerde vorm (dwang). 

Aanranding en verkrachting
Onder aanranding vallen alle seksuele handelingen met uitzondering van seksueel binnendringen. Bij verkrachting is sprake van seksuele handelingen die het seksueel binnendringen van het lichaam omvatten.

Schuld
Van een strafbare schuldaanranding- of verkrachting is sprake wanneer iemand seksuele handelingen verricht terwijl die persoon ernstige reden heeft om te vermoeden dat de seksuele handelingen plaatsvinden tegen de wil van de ander. De schuldvariant benadrukt derhalve de noodzaak om te verifiëren of de ander zich prettig voelt bij hetgeen gaande is.

Opzet
Van een strafbare opzetaanranding of -verkrachting is sprake wanneer iemand seksuele handelingen verricht met de wetenschap dat dergelijke seksuele handelingen in strijd met de wil van de ander plaatsvinden. Hiervan is sprake als iemand weet dat de ander niet wil deelnemen aan de seksuele handelingen (het zogenaamde volle opzet) of als iemand dit vermoeden heeft en dit vermoeden negeert of accepteert door niet te stoppen met de seksuele handelingen (het zogenaamde voorwaardelijk opzet).

Gekwalificeerd (dwang)
Waar tot op heden dwang (het gebruik van geweld of bedreiging) vereist was voor een bewezenverklaring van aanranding of verkrachting, is bewijs van dwang vanaf 1 juli 2024 niet langer vereist voor een veroordeling van aanranding of verkrachting. De nieuwe wet legt daarmee de nadruk op het ontbreken van de wil bij de ander. Slachtoffers hoeven dus niet meer aan te tonen dat zij zich hebben verzet of dat zij niet konden ontsnappen aan de situatie. Als dwang wel kan worden bewezen, vormt dat een strafverzwarende omstandigheid en kan een veroordeling volgen voor zogenaamde gekwalificeerde aanranding of verkrachting.

 Voor vragen over dit onderwerp neem contact op met Merel Neijenhuis, of een van de andere advocaten van ons kantoor.