Seksueel grensoverschrijdend gedrag, wanneer is dat strafbaar?

Wanneer iemand met ongewenst seksueel contact te maken heeft, spreekt men van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Seksueel grensoverschrijdend gedrag kan verschillende vormen aannemen, maar niet elke seksueel grensoverschrijdende gedraging is strafbaar volgens de Nederlandse wet. In deze blog lees je welk grensoverschrijdend gedrag strafbaar maakt op grond van de nieuwe Wet Seksuele Misdrijven, die per 1 juli 2024 in werking is getreden.

De belangrijkste wijziging die de nieuwe wet meebrengt is dat de strafrechtelijke bescherming van slachtoffers tegen seksuele misdrijven wordt uitgebreid. Dit betekent dat je als ‘pleger’ sneller grensoverschrijdend gedrag strafbaar pleegt dan voorheen.

De hoofdlijnen van de nieuwe wet

De wet geeft een meer gedetailleerde omschrijving van wat dient te worden verstaan onder seksuele interactie. Kort gezegd moet het gaan om fysieke handelingen waarbij de ‘pleger’ seksueel grensoverschrijdend gedrag vertoont door seksuele handelingen uit te voeren tegen de wil van het slachtoffer. Anders dan voorheen is een ‘pleger’ die op afstand controle uitoefent over seksuele handelingen van het slachtoffer nu ook strafbaar. Denk daarbij aan contact via de telefoon of computer. Dat brengt mee dat seksuele interactie voortaan ook betrekking heeft op een situatie waarbij dader en slachtoffer geen fysiek contact hebben maar wel seksuele handelingen uitvoeren die verband houden met hun onderlinge contact.

Uitgangspunt hierbij is dat seksueel grensoverschrijdend gedrag strafbaar is, zowel offline als online.

Seksueel misbruik van kinderen

De nieuwe wet maakt een onderscheid tussen seksueel misbruik van kinderen waarbij fysieke handelingen worden verricht en waarbij sprake is van voorbereidende handelingen, zoals grooming. Grooming is digitaal 'kinderlokken'. Deze gedragingen worden afzonderlijk als grensoverschrijdend gedrag strafbaar gesteld. Ook het seksueel benaderen van kinderen wordt zelfstandig strafbaar gesteld.

Seksueel contact met kinderen onder de 16 jaar is altijd strafbaar, omdat kinderen onder de 16 jaar niet in staat worden geacht vrijwillig seksueel contact te hebben. Wel bestaat er een wettelijke uitzondering voor consensueel seksueel contact tussen leeftijdsgenoten vanaf 12 jaar. Contact met wederzijds goedvinden dus.

Kinderpornografie

De wetgeving rond kinderpornografie wordt aangepast naar het huidige digitale tijdperk en omvat nu moderne verschijningsvormen zoals live streaming. Er wordt ook een strafuitsluitingsgrond geïntroduceerd voor consensuele sexting tussen jongeren, terwijl de verspreiding van beeldmateriaal onder derden als seksueel grensoverschrijdend gedrag strafbaar blijft.

Seksuele intimidatie

De nieuwe wet introduceert een nieuwe strafbaarstelling voor seksuele intimidatie in het openbaar. Dit kunnen zowel fysieke gedragingen als (non)verbale uitingen van seksuele aard zijn die door de ander als vreesaanjagend, vernederend, kwetsend of onterend wordt ervaren. Dergelijke uitingen zijn strafbaar als objectief kan worden vastgesteld dat deze uitingen intimiderend van aard zijn. Factoren die in dit verband worden meegewogen zijn (onder meer) expliciete opmerkingen, gebaren, geluiden of aanrakingen. Deze strafbaarstelling is van toepassing op zowel de openbare ruimte als online, zoals sociale media. Hiermee wordt ook dit type seksueel grensoverschrijdend gedrag strafbaar gesteld.

Nieuwe delicten
Het wetsvoorstel breidt de strafrechtelijke bescherming van slachtoffers tegen aanranding en verkrachting uit, door deze delicten in drie vormen te classificeren: schuld, opzet en een gekwalificeerde vorm (dwang). 

Aanranding en verkrachting

Onder aanranding vallen alle seksuele handelingen met uitzondering van seksueel binnendringen. Bij verkrachting is sprake van seksuele handelingen die het seksueel binnendringen van het lichaam omvatten.

Schuld

Van een strafbare vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag (schuldaanranding- of verkrachting) is sprake wanneer iemand seksuele handelingen verricht terwijl die persoon ernstige reden heeft om te vermoeden dat de seksuele handelingen plaatsvinden tegen de wil van de ander. De schuldvariant benadrukt derhalve de noodzaak om te verifiëren of de ander zich prettig voelt bij hetgeen gaande is.

Opzet

Van een opzettelijk seksueel grensoverschrijdend gedrag dat strafbaar is (opzetaanranding of -verkrachting) is sprake wanneer iemand seksuele handelingen verricht met de wetenschap dat dergelijke seksuele handelingen in strijd met de wil van de ander plaatsvinden. Hiervan is sprake als iemand weet dat de ander niet wil deelnemen aan de seksuele handelingen (het zogenaamde volle opzet) of als iemand dit vermoeden heeft en dit vermoeden negeert of accepteert door niet te stoppen met de seksuele handelingen (het zogenaamde voorwaardelijk opzet).

Gekwalificeerd (dwang)

Waar tot op heden dwang (het gebruik van geweld of bedreiging) vereist was voor een bewezenverklaring van aanranding of verkrachting, is bewijs van dwang vanaf 1 juli 2024 niet langer vereist voor een veroordeling van aanranding of verkrachting. De nieuwe wet legt daarmee de nadruk op het ontbreken van de wil bij de ander. Slachtoffers hoeven dus niet meer aan te tonen dat zij zich hebben verzet of dat zij niet konden ontsnappen aan de situatie. Als dwang wel kan worden bewezen, vormt dat een strafverzwarende omstandigheid en kan een veroordeling volgen voor zogenaamde gekwalificeerde aanranding of verkrachting – beide ernstige vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag dat strafbaar is.

 Voor vragen over dit onderwerp neem contact op met Merel Neijenhuis, of een van de andere advocaten van ons kantoor.